Müge TUNA
Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu, TÜSİAD ve Sabancı Üniversitesi’nin ortak girişimi olarak 2003’te kurulmuş disiplinler arası ve sektörler arası bir girişim. Bu Forumun odaklandığı misyon, sosyo-ekonomik refahı etkileyebilecek konularla ilgili kurumsal davranış ve uygulamalara ilişkin kurumsal yönetim çerçevesinin ve uygulamalarının geliştirilmesine katkıda bulunmak. Forum, bilimsel araştırmalar yaparak; akademisyenler ve uygulayıcılar arasındaki diyaloğu teşvik etmeye, politika geliştirmeye ve uygulama geliştirme girişimlerine aktif katılım çalışmaktadır.
Kadın liderlerin deneyimlerle güçlendirilmesi ve yeni yetkinlikler kazandırılmasını sağlamak amacıyla, hem kariyer planlamalarına hem de kişisel gelişimlerine destek verilmesi tüm kurumlar için temel anlayışlardan biri olmalı. Birleşmiş Milletler Kadının Güçlenmesi Prensipleri’nde imzacı olan (Women’s Empowerment Principles) ve Bloomberg Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi’nde yer alan kurumlar, bu konularda öncü olarak; üst yönetim rollerinde kadınların sayısını artırmak üzere somut adımların atılmasına katkı sağlıyorlar.
Bu kapsamda başlatılan girişimlerden biri “Independent Women Directors (IWD – Kadın Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri)” projesi; Sermaye Piyasası Kurulu’nun 2012’de uygulama kararını açıkladığı, yönetim kurullarının üçte birinin bağımsız üye olmasını takiben hayata geçti. SPK’nın aynı kararı, yönetim kurullarında en azından bir kadın üyenin yer almasını öngörse de; 2023’de ulaşılan seviye ancak %17,9.
•Şirket yönetim kurullarına ilişkin diğer bir veri de şöyle: yönetim kurulu üye sayısı, ortalama 7 ve SPK kurallarına uygun şekilde bunun %30’u bağımsız üyelerden oluşuyor (medyan 2 bağımsız üye sayısı ile). Tüm yönetim kurulu üyelerinin sayısı 3.449 iken, bunun 617’si (%17,9’u) kadın üye.
•Yeni halka açılan şirketler bazında veriler incelendiğinde; 2023 ilk 9 ayda halka açılan 45 şirkete karşın, 2022’de yeni açılan 63 şirket vardı. 2023’de halka açılan bu şirketlerin ancak %13,5’inde kadın yönetim kurulu üyesi varken, 2022’de bu oran %15 idi.
Yine yönetim kurullarında kadın oranının %30’un üzerine çıkartılmasıyla ilgili bir diğer girişim de “%30 Klübü”; bu girişim 2025’e kadar aynı zamanda şirketlerin üst yönetimlerinde %30 kadın hedefi ile tüm yönetim kurulu üyelerinin erkek olduğu şirketlerin sayısının “0” olması hedefi üzerinde çalışıyor. Ancak Türkiye’de yönetim kurulu pozisyonlarına ve üst düzey yöneticilere daha fazla kadın getirme konusunda daha hızlı ilerleme kaydedilmesini zorlaştıran hususları iyi analiz etmek lazım; bunlar arasında BIST’teki aile şirketlerinin oranın yüksek olması da var. Genellikle aile şirketlerinin değer sistemine hakim olan eğilim nedeniyle, kadınlar halefiyet planlamasında (succession planning) sıklıkla göz ardı edilir. Bu tip sebepler de dikkate alındığında, hala katedilecek çok yol var. SPK tarafından önerilen halka açık şirketlerde kadın yönetim kurulu üyelerinin minimum %25 olması kriteri, BIST 100 şirketlerinin ancak %24’ünde karşılanmış durumda (BIST Tüm şirketlerinde bu oran %29,8).
Tüm bu veriler, önerilen kriter oranlara karşın uygulamada görülen oranlar arasında hala önemli bir açıklık olduğunu gösteriyor. Oysa yapılan araştırmalar, yönetim kadrolarında kadın olan şirketlerin hem operasyonel hem de finansal (karlılık) olarak daha yüksek seviyede olduğunu ortaya koyuyor. Bain & Company ile EcoVadis’in ortak araştırması (Mayıs 2023) “ESG (çevre-sosyal-yönetişim) Çalışmaları Değer Yaratıyor mu?”; yönetim kademelerinde cinsiyet çeşitliliği bakımından sektörlerinde ilk %25’lik dilimde olan şirketlerin, en alt çeyrekte olan şirketlere göre yaklaşık %2 daha yüksek yıllık gelir artışına sahip olduğunu ve bu şirketlerin FAVÖK marjınin de %3 daha yüksek olduğu sonucunu ortaya koymuş. ESG kriterlerinde önde gelen şirketlerin çalışan memnuniyeti oranları da yüksek; memnun çalışanlara sahip şirketler, daha hızlı ve karlı büyüyor. Ayrıca bu şirketler, hem yatırımcı (özel sermaye şirketleri – private equtiy) hem finansman bulma süreçlerinde; gerekli detay inceleme (due-diligence) aşamalarını daha çabuk ve olumlu sonuçlarla geçerken, finansman maliyetleri de daha düşük oluyor.
Tüm bu verilerin bana isabet eden kısmına da kısaca değinecek olursam; hem SUWEN hem TUYİD’de kadın yönetici ve ESG kriterlerine sahip çıkılması ve desteklenmesine ilişkin önceliklerin yerine getirilmesini büyük takdirle karşıladığımı belirtmek isterim:
-2022 Nisan ayında halka açılan SUWEN, yönetim kurulunda 2 kadın üye bulunduran örnek şirketlerden biri. Bu 2 kadın üyeden biri olarak ben, SUWEN’in halka açılmasında itibaren bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev yapıyorum. 2005 yılında kurulan SUWEN, Türkiye’de kendi markası ve tasarımıyla sektörün önde gelen markalarından biri haline gelirken; 2017’de %51 ortağı olan Taxim Capital özel sermaye fonu ile hem yerli piyasada büyümesini sürdürürken (2017’de 50 mağazadan 2021 sonunda 138 mağazaya ulaşarak) hem de yurtdışı büyümesini gerçekleştirerek 180’in üzerinde mağaza sayısına ulaşmıştır. En dikkat çekici oranlarından biri SUWEN’in %90 kadın çalışanı olması; hatta mağazalarında ve üretiminde çalışanların %100’ü kadın.
-2009 yılında Türkiye’de halka açık şirket piyasalarının ve şirketlerin yatırımcılara en iyi şekilde tanıtılması ile şirketlerin adil piyasa değerlerine ulaşmalarında katkıda bulunurken Türkiye sermaye piyasalarının derinlik kazanmasını desteklemek üzere kurulmuş olan TUYİD – Yatırımcı İlişkileri Derneği’nin kuruluşundan beri yönetim kurulunda görev yaptıktan sonra, son 5 senedir de yüksek istişare konseyinde görev yapıyorum. TUYİD, yaptığı saygın çalışmalarla referans oluştururken; sürdürülebilirlik, eğitim & sertifikasyon, yayın, mevzuat, genç TUYİD gibi alt çalışma gruplarıyla tüm paydaşlarına sağladığı katkılarla halka açık şirketler ve düzenleyici kuruluşlar arasında en etkin iletişimin yürütülmesinde de rol almaktadır. TUYİD yayınlarında, düzenlediği eğitim programları ve konferanslarda da farkındalığın artmasına öncelik verdiği konularında içinde, ESG ve bu kapsamda şirketlerin kadın çalışan, kadın yönetici sayılarının artırılması da yer alır.
patronlardunyasi.com
